"ΓΗ ΚΑΙ ΥΔΩΡ": Μία παραβολική δικαιοηθική ενατένιση της πραγματικότητάς μας, (Απόστολος Φ. Μάνθος Διδάκτωρ Νομικής)

Άρθρο που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Καρδίτσας «ΝΕΟΣ ΑΓΩΝ» στις 22/11/2011.

          Ένα από τα πλείστα όσα σκανδαλώδη και αλαζονικά ήθη των Περσών βασιλέων ήταν και αυτό να ζητούν από τους υποψήφιους προς υποδούλωση λαούς «γη και ύδωρ». Επεδίωκαν τη δημιουργία τρόμου στις ψυχές των ανθρώπων δια της προβολής της ισχύος της πολεμικής τους μηχανής, τέτοιας που να είναι ικανή να υφαρπάζει ουσιαστικά την οικειοθελή υποτακτικότητα του εχθρού. Διότι η «κατασκευή» μηχανισμών τρόμου και συναισθηματικής διαβολής πλήττει καίρια την «ιδέα» του θυμικού, τουτέστιν της αρετής του θάρρους, ήτοι της συνήθειας να υπομένουμε τα τρομερά πράγματα και να αντιστεκόμαστε σ’ αυτά ... επιτρέψτε μου να το επαναλάβω: «της συνήθειας να υπομένουμε τα τρομερά πράγματα και να αντιστεκόμαστε σ’ αυτά».

Ο ψυχολογικός μηχανισμός του φόβου στηρίζεται σε τρεις βασικές παραμέτρους: α) στον φόβο του δυνατού, β) στην αποφυγή της μάχης και γ) στην ελπίδα για σωτηρία εξ υποταγής, με την έννοια ότι η υποταγή, όσο σκληρή και αν είναι, είναι προτιμότερη από τον βέβαιο θάνατο.

Η απαγωγή, όμως, της αρετής αυτής από τις ψυχές των πολιτών άγει αναπόδραστα σε μία άφευκτη - και δυστυχώς δυσοίωνη - διαπίστωση: Χωρίς την ύπαρξη υγιούς θυμικού στην ψυχή του ανθρώπου δεν μπορεί να προκύψει δικαιοσύνη, διότι όταν ο φόβος φωλιάζει στις ψυχές των ανθρώπων τους μετατρέπει σε ζώα. Υπακοή δε στην ύψιστη αρετή της δικαιοσύνης σημαίνει και το να αποφεύγουμε να βλάπτουμε τους άλλους ... επιτρέψτε μου να το επαναλάβω και αυτό: «σημαίνει να αποφεύγουμε να βλάπτουμε τους άλλους».

Άρα, τι επεδίωκαν οι Πέρσες μέσω των πρέσβεών τους με τη χρήση του διαπραγματευτικού όπλου «γη και ύδωρ»; Επεδίωκαν με τρόπο αναίμακτο και με τη χρήση δόλιων και παραπλανητικών μέσων να πλήξουν τους συνεκτικούς αρμούς του εθνικού φρονήματος, να καταστείλουν οποιαδήποτε κυήματα κοινωνικής και πολιτικής ανδρείας, να διαβάλουν «όμοιους ομοίοις» και, σε τελική ανάλυση, να βλάψουν όσο το δυνατόν περισσότερο τον εχθρό με το λιγότερο δυνατό κόστος για τους ίδιους.

Ποιοι οι συμβολισμοί όμως του «γη και ύδωρ»; Το «γη και ύδωρ» σήμαινε ότι αυτοί που παραδίδονταν στους Πέρσες παραιτούνταν από κάθε δικαίωμα πάνω στη γη τους και στα αγαθά της, αναγνώριζαν την περσική εξουσία πάνω σε όλα, καθώς ακόμα και οι ζωές τους ανήκαν στον Πέρση βασιλιά. Μετά από αυτή την παραδοχή, ακολουθούσαν διαπραγματεύσεις για τις υποχρεώσεις και τα όποια προνόμια των υποτελών. Αγαπητό αναγνωστήριο, είμαι βέβαιος ότι δια της παραβολής μέχρι τούδε ετέχθησαν αβίαστα οι αντίστοιχοι συνειρμοί στο λογικό σας. Ας προχωρήσω όμως λίγο παραπέρα.

Υπάρχουν, άραγε, ιστορικές καταγραφές για το πώς αντέδρασε το ανθρώπινο θυμικό σε μία τέτοια εξωτερική απειλή κατοχής και διαβολής του;

Επί Μακεδόνος βασιλέως Αμύντα του Α΄, οι Πέρσες πρέσβεις του Μεγάβαζου, αποβλέποντας στον πλούτο των μεταλλείων της περιοχής, κατά τη διάρκεια συμποσίου απαίτησαν «γη και ύδωρ», ενώ παράλληλα με λάγνες διαθέσεις ζήτησαν να πλαγιάσουν με τις γυναίκες των Μακεδόνων. Στα αιτήματα αυτά δόθηκε έμπρακτη απάντηση από το ανδρείο βασιλικό πριγκιπόπουλο Αλέξανδρο τον Α΄, υιό του Αμύντα του Α΄: ο νεαρός πρίγκιπας, παρά τις υποτελείς διαθέσεις του πατρός του, μάζεψε τα νεαρότερα αμούστακα παλικάρια και, αφού μεταμφιέστηκαν όλοι τους σε γυναίκες, περίμεναν στους γυναικωνίτες τους Πέρσες απεσταλμένους και τους εφόνευσαν όλους. Κατόπιν, έθαψαν τους Πέρσες και, όταν τους ζητήθηκαν αργότερα εξηγήσεις, εκείνοι απολογήθηκαν πως φιλοξένησαν με όλες τις τιμές τους ξένους, οι οποίοι ευχαριστημένοι αποχώρησαν από το παλάτι. Καθώς όμως επέστρεφαν, λιοντάρια τους επιτέθηκαν και τους σκότωσαν. Τότε οι Μακεδόνες τους ενταφίασαν με όλες τις τιμές. Έδειξαν και το σημείο του ενταφιασμού και με την πρόφαση πως είναι βέβηλο να ανοίγονται οι τάφοι των νεκρών έπεισαν την νέα αποστολή των Περσών πως επρόκειτο για ατύχημα. Με μεγάλο χρηματικό ποσό έκλεισαν και το στόμα του Πέρση αξιωματούχου Βουβάρη, στον οποίο ο Αλέξανδρος ο Α΄ έδωσε ως γυναίκα την αδελφή του Γυγαία (513 π.Χ.).

Το 491 π.Χ. ο Πέρσης βασιλέας Δαρείος έστειλε πρεσβευτές σε όλες τις ελληνικές πόλεις-κράτη, ζητώντας «γη και ύδωρ». Οι περισσότερες ελληνικές πόλεις, φοβούμενες την ισχύ του Δαρείου, υπέκυψαν στον εκβιασμό. Ωστόσο, οι Αθηναίοι δίκασαν τους πρέσβεις και τους έριξαν σε βάραθρο, ενώ οι Σπαρτιάτες τους έριξαν σε πηγάδι, για να πάρουν από εκεί «γη και ύδωρ» που ζητούσε ο Πέρσης βασιλέας.

Σήμερα, η επιβουλή του φόβου ως αιτίας αιμορραγίας της ψυχής ενσαρκώνεται κατά βάση, λόγω των σύγχρονων δικαιοπολιτικών και γεωστρατηγικών εξελίξεων, στο αξίωμα της «σωτηρίας εξ υποταγής». Ουδείς δύναται να αντιλέξει, όμως, στην παραδοχή ότι μία τέτοια νοοτροπία αποτελεί πράγματι χαρακτηριστικό «μηδίζουσας» συμπεριφοράς. Επιχειρήματα ενδεχομένως να διατυπώνονται ένθεν κακείθεν για το αν πράγματι ο «μηδισμός» τελεσφορεί και οδηγεί σε θετικό ισοζύγιο ανθρώπινης επιβίωσης - ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Σχεδόν δυόμιση χιλιάδες χρόνια πριν, το αντίστοιχο δίλημμα το κέρδισαν Αθηναίοι, Σπαρτιάτες και οι συν αυτοίς. Στο διακύβευμα «μηδισμός ή εθνική κυριαρχία» επέλεξαν την άρνηση του περσικού κελεύσματος και δικαιώθηκαν.

Άραγε, στη σύγχρονη εποχή, θα μπορούσε να επέλθει αντίστοιχη δικαίωση των Ελλήνων απογόνων; Η απάντηση βρίσκεται σε μία αξιολογική κρίση ύψιστης σημασίας. Διαθέτει ο σύγχρονος Έλληνας τις αρετές, το πνεύμα και τη διάθεση που επέδειξαν οι περιφανείς πρόγονοί του χιλιετίες πριν; Οι μηδίσαντες δεν είχαν εμπιστοσύνη στις ίδιες δυνάμεις τους. Από την άλλη, όσοι δεν μήδισαν, δεν το έκαναν μόνο στα λόγια, αλλά εμπράκτως στηρίχθηκαν στις δυνάμεις τους και με την επίδειξη ηθικών, σωματικών και ψυχικών αρετών στο έπακρο αντιμετώπισαν τις έξωθεν επιβουλές.

Ασφαλώς υπήρξαν και απώλειες. Άλλωστε, η ιστορία γράφεται με αίμα, δάκρυα και ιδρώτα. Όμως τα κατάφεραν και επέστησαν νίκη τροπαιοφόρα, η οποία τους τοποθέτησε άνω και των λοιπών μηδισάντων. Σκεφτείτε το, όμως, Έλληνες! Ποία η τύχη τους, αν στον πόλεμο που ξεκίνησαν λόγω της άρνησης του μηδισμού δεν επεδείκνυαν στο έπακρο αρετές όπως ομοψυχία, ανδρεία, παρρησία λόγου, αλληλεγγύη, αυταπάρνηση, μαχητικότητα, γενναιότητα, εφευρετικότητα κλπ.;  Η τύχη τους θα ήταν χειρότερη και από αυτή των μηδισάντων! Θα συντρίβοντο, θα εξέλιπε το κράτος τους, θα σημειωνόταν ένας πραγματικός Αρμαγεδώνας.

Η παραβολή ευχερώς βοηθά τον αναγνώστη να προβάλει τα συμπεράσματα στη σύγχρονη βιοτική πραγματικότητα, όπου βέβαια δεν υπάρχουν Πέρσες, ασέλγειες σε Ελληνίδες παλλακίδες, πόλεμος κλπ., υπάρχουν όμως εξωεθνή κέντρα λήψεων αποφάσεων, σκοτεινές δυνάμεις κεφαλαιαγοράς, φοροεισπρακτικές δυναστεύσεις κ.ά.

Φαίνεται πως η ορθότερη λύση είναι πράγματι αυτή της άρνησης του μηδισμού, εφόσον όμως αυτή συνοδεύεται από την επίδειξη και καλλιέργεια αρετών που χρόνια ολόκληρα οι Έλληνες δεν επέδειξαν. Το ζητούμενο, λοιπόν, είναι: υπάρχουν αυτές οι αρετές; Αν υπάρχουν, τότε η «περσική προσφορά» πράγματι δεν είναι απαραίτητο να γίνει δεκτή, διότι οι Έλληνες θα «πολεμήσουν» με όπλο αυτές τις αρετές και θα τα καταφέρουν. Τι γίνεται όμως αν δεν υπάρχουν πλέον αυτές οι αρετές; Η σωφροσύνη τότε υποδεικνύει, δυστυχώς, υποταγή και «φέσι», όχι για να διεκδικήσουν οι Έλληνες την τύχη των περιφανών προγόνων τους αλλά για να απολαύσουν τα όποια οφέλη απολάμβαναν και οι «μηδίσαντες» Έλληνες της εποχής εκείνης. Το δόγμα «σωτηρία εξ υποταγής» δεν προσφέρει την ζωή της «Ιδανικής Πολιτείας του Πλάτωνος», προσφέρει όμως την εξασφάλιση ύπαρξης της όποιας «ζωής», έστω και αν είναι αυτή του «Σπηλαίου του Πλάτωνος».    

Εν τέλει μήπως πρέπει να αποκτήσουμε εμπιστοσύνη στο ελληνικό φιλότιμο, την ελληνική καρδιά, την ελληνική επινοητικότητα, την ελληνική εργατικότητα; Μήπως πρέπει να πείσουμε τους εαυτούς μας ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε, εάν ενεργοποιήσουμε στο έπακρο τις δικές μας δυνάμεις; Αυτό μας δίδαξαν οι προγονοί μας και ας γίνει το παράδειγμά τους φάρος φωτεινός στις επίσκιες καθημερινές αντιξοότητες της χώρας μας.

Το τελευταίο φαντάζει ως το προτιμότερο σενάριο, διότι για φανταστείτε, σεβαστό αναγνωστήριο, και το ακόλουθο απευκταίο θεατρικό σενάριο φαντασίας και αλληγορίας:

«Πέρσης κήρυξ, εισερχόμενος σε μία Ελληνική πόλη, ζητά γη και ύδωρ. Ο άρχων της πόλεως του δίνει αυτά που ζητά ο Πέρσης κήρυξ και μετά δημαγωγεί στον λαό της πόλεως ότι έσωσε την ειρήνη, ότι οι Πέρσες είναι φίλοι των Ελλήνων, ότι όλα θα πάνε καλά, ότι απλώς θα δώσουν ορισμένα υλικά αγαθά στους Πέρσες αλλά η ελευθερία της πόλεως θα διατηρηθεί.

Στην επομένη σκηνή η θυγατέρα του άρχοντος βρίσκεται βιασμένη και δολοφονημένη από Πέρσες αξιωματικούς. Στην πόλη ενσκήπτει λοιμός, οι Πέρσες στρατιώτες διαπράττουν βιαιοπραγίες κατά των γυναικών, λαφυραγωγούν τα πλούτη της πόλεως. Καταστρέφουν τους Ναούς των Θεών και σφάζουν τους γέροντες. Ο λαός εξεγείρεται κατά του άρχοντος».

Είθε να έρθουν καλύτερες μέρες.

                                                                        Απόστολος Φ. Μάνθος, Δ.Ν.